Waxaa beryahaan ka socday magaalada Bosaso heshiis nabadeed lagu soo afjarayey colaadii muddada laba sandood ah ka dhex aloosanayd dadka wallaalaha ah oo ku dhaqan dhulka Puntland. Kooxaha colaadu dhexmartay waxaa kala ho’gaaminayey Cabdullaahi Yusuf Ahmed iyo Mohamud Musse Xirsi (Cadde), oo sida ay sheegeen iyagu mudda afar bilood laga joogo bilaabay wada  hadal hoosaad ay u kala dabqaadayeen Boqor Cusman iyo Suldaan Saciid oo ka soo jeeda Gobolada Togdheer iyo sanaag, cimrigooda allaha dheereeyee. Muddadaas afarta bilooda ka dib waxay isku afgarteen Cabdullaahi iyo Cadde in la isugu yimaado Bosaso lagana heshiiyo wax allaale iyo wixii khilaafa oo jira si loogu daneeyo ummadda reer Puntland, loona baajiyo colaad dambe oo gacan ka hadala oo ka dhacda cariga Puntland.

Waxa saldhiga u ahaa colaada labada dhinac khilaaf ku saabsan cida xaqa u leh hogaaminta iyo gacan ku haynta maamulka Puntland. Maamulkaas isaga ah waxaa xilligaas sida la wada ogsoonyahay gacanta ku hayey Cabdullaahi Yusuf Ahmed, wuxuuna ogolaaday inuu heshiis nabadeed oo ku dhisan isu-tanaasul la galo kooxda Golaha Badbaadada Puntland oo uu hogaaminayey Mohamud Musse Xirsi (Cadde). Dabcan waxa lagu heshiinayey wuxuu ugu muuqday qof kasta oo siyaasada indha indheeya in wax lagu dhamaynayo saddex arrimood midkood:

1.      In Cabdullaahi ka tanaasulo sheegashada madaxnimada Puntland kuna wareejiyo dadka diidan xukunkiisa ama qola saddexaad, ama.

2.       In Cadde uu si buuxda uga taanaasulo ku haysashada Cabdullaahi madaxnimada Puntland, ama. 

3.      In si waaqici ah oo cid waliba ku qanci karto, khilaaf dambena meesha ka saari kara loogu qaybsado maamulka markaas jiray ee Cabdullaahi horay u dhisay. Arrintaan oo ahay inay ku salaysnaato wadaagida maamulka markaas jiray. Maamul kaas oo ahaa mid ku dhisan kuna jaango’an baahida iyo awooda ka jirta Dawlad Goboleedka Puntland.

 Markii uu bilawday wada hadalkii nabadu waxaa soo ifbaxayey warar tibaaxaya in Kooxda Cadde hogaaminayey (GBP) la siin doono Wasiirul Dawlo iyo jagooyin kale oo muhiima, Cabdullaahina loo aqoonsan doono inuu ahaado Madaxaweynaha dawlad Goboleedka Puntland khilaafkiina halkaas lagu soo afjari doono. Sida laysla dhexmarayey arrintaasi waxay ahayd mid ay ku heshiiyeen Cabdullaahi iyo Cadde inta Cadde aanu Bosaso imaan. Waxaase isla markiiba soo baxay in arrintaas Cabdullaahi ka baxay cagtana ku dhuftay. Cadde oo ay isu cesheen mucaaradkiisa xagjira iyo Cabdullaahi wuxuu door biday midka uu isagu u arkayey inuu u danaynayo nabad guud oo Puntland ka islaaxi karta wuxuuna aqbalay Cabdullaahi laakiin wuxuu ka dhameeyey in Cabdullaahi ogolaado jagooyin mucayina, sidaas ayaana qalinka lagu duugay, in kasta oo aan heshiiska lagu magacaabin jagooyinkaas. Xilligaas isaga ah Cadde waxaa sidii gantaallaha ugu soo dhaceyey eedayn aad xadka u dhaafsan kuna waajahan heshiiska Cadde la galay Cabdullaahi Yusuf, waxayna dadka qaarkiis saadaalinayeen in Cabdullahi ka bixi doono wax kasta oo uu Cadde la galay waqti aan dheerayn, Caddese dhegaha ayuu ka furaystay.

 Nasiib daro, markii la soo gaarey meelaynta iyo magacaabida jagooyinka,  Cabdullaahi wuxuu u qoondeeyey Kooxda GBP waxay ahaayeen kuwa aad uga fog wixii laga filayey layskuna ogaa, marka laga saaro jagooyin tira yar oo hoose oo aan miisaan siyaasadeed lahayn. Sida la sheegay Cadde taasi waxay ku noqotay lama filaan iyo arrin u hiilinaysa kuwuu ku tala-diiday Cabdullaahina ugu hiiliyey.

 Arrini waxay doonto ha noqotee, sida dadka Bosaso ku sugni sheegayaan Cadde wuxuu go’aan ku gaarey, in dhega-adayga, shakiga, raxmad la’aanta iyo xukun jacaylka Cabdullaahi darteed aan dagaal dambe loogu horseedin looguna gelin ummadda wallaalaha ah, wuxuuna door biday inuu dusha u rito quursiga Cabdullaahi iyo cayda iyo ceebaynta taageerayaashiisa xagjira ee dibada iyo gudaha.

 Maxaa la gudboon reer Puntland gudoh iyo dibad

Waxaa dad badani oo reer Puntland ahi aaminsan yihiin, in waxa ugu horreeya oo ummada ku dhaqan Puntland ay u baahan tahay ay tahay nabad waarta iyo dadka wallaalaha oo ku wada noolaada ehelnimo iyo istixraam. Sida muuqata heshiisku kuma salaysana saddexdii qodob ee la filayey midkoodna. Waxaana shaki lahayn in Cabdullaahi aanu ula shaqayn Cadde sidii loo baahnaa, nabadaytuna hal geesood ahayd, isla markaana cabdullaahi muujiyey in aanu dareensanayn baahida dadka reer Puntland u qabaan nabad iyo xasilooni. Arrini si kasta ha ahaatee waxaa waajib ah in la garto jaga kasta oo Puntland ka jirta, balan kasta oo Cabdullaahi galo oo ka baxo, in ay ka qiima badan tahay nabad ay ku seexato gabar sagaal bilood jirta oo reer Puntland ah. Siyaasi kasta oo reer Puntland ah si ku meel gaar ah ayuu u joogi doonaa jagana uga qaban doonaa Puntland. Puntland iyo dadkeeduse waa jiri doonaan waana joogi doonaan. Waxaana fiican in la fahmo in sharafta iyo qiimaha dalkaas iyo dadkiisu berito yeeshaan ay ku xiran tahay isu-tanaasulka, is xaqdhowrka, nabad kuwada noolaashaha, xasiloonida, horumarka iyo saburka maanta dadka joogaa muujiyaan.

 Illaahay dariiqa toosan ha ina waafajiyo.

 Omar Mohamud Farah (Dhollawaa)
dhollawaa@yahoo.com.au

---

Waxaan aad ula yaabay Maqaal ku qoran Mudugonline oo ah (Hanaan Umaadan Dudine Hanbaad ududay) asagoo tibaaxay Qoraagu in kuwa kooxda Yeey kasoo horjeedaa ay yihiin kuwo iyagu burburiyay Puntland ushaqaynayay kooxo Soomaaliyeed oo uu magacrabay Asagoo ku tilmaamay Yeey iyo kooxdiisa kuwa Ceeb kasaliim ah .

Haddaba waa yaabe yaa xukunka Puntland boobay ma waxaa boobay Yeey iyo kooxdiisa mise kuwa kale taasi waa caddaan marag madoonta ah in Yeey uu diiday kana baxay wixii lagu heshiiyay isla markaana uu bilaabay Xaajo Ugub ah oo ah in Qoriga caaradiisa wax lagu kala qaato oo dad ehel ah oo aan caada ulahayn ubilaabay waxaa xilka leh.

Ma Yeeybaa aaminsan in Xukunka Puntland uu isaga iyo in lahal maashaa ay dhaxal uleeyihiin mise kuwa kasoo horjeeda taas waxaa ka jawaabay Col.Yeey oo yiri Xoog iyo Xeeladba Puntland anaa danbaaba waxaana ku taageeray ma aha waxgaradka Puntland ee waa in makas ah oo aad moodo in Noociyad ama Namuun gaarah lagu soo xulay.

Ceebta waxa dhacay yaa iska leh? taasi waa marag madoonto in Puntland uu nasiibkeed noqday (Allow Xeradaa Xayn Waraabiyo Yeeyi ku Xarbido) kaddib markii koox aan marna Rabbi iyo Rag toona aqooni ay majaraha uqabteen Puntland ayagoo dhaxal siiyay Nacayb Isdil kala go' dadka bahwadaagta ah ee aan dhib iyo dheef toona kukala harijirin.

Waxaa Gacaliyoow Xusid mudan in kooxdaasu ay laayeen Dadkii sharafta kulahaa Degaanka Sida Suldaan Hurre Ganacsade Faarax Dheere Ganacsade C/risaaq Boobe iyo odayaal iyo Gabdho aan waxba galabsan taasu ah Fulaynimo iyo wax magaradnimo ahna wax dadka waxyaqaanka ihi waxay ka Sariigtaan oo aan marna Abaar ahayn.

Waxaan aad ula yaabay markuu Qoraagu yiri waa ogahay cidda Kismaayo markii laqabsanayay xagga kale ushaqaynaysay waa yaabe mawaan afkiisa iyo dhegtiisu is maqal miyaan Yeey intuu Ciidama udiray Kismaayo oran Mushaharna anaa siinaya anayna iga Amar qaadanayaan ileen nina wuxuusan aqoon ulahayn ma bilee saw markaas Moorgana mawanjalin Dhalintii halkaa kudagaalamaysay miyaanay noqon filanwaa iyo afkala qaad walee Taariikhdu ma arxanto miyaanay sababin in Kismaayo Afar sanadood lahaysto oo odayadii uheelanaa Kismaayo sidii Haweenkii may barooran markii sida shaxda ninba yiri kanaan dagay kanina iilaaban.

War ileen Ninkii noolaada wax walbana waa arkaa waana maqlaa waxayba ugu darnayd markuu yiri Qoraagu heshiis baad gashay kaneecadii iyo qaxootigiibaad kasoo gashay waa lagu soo dhaweeyay miyaadan ina adeer ogayn Garaadku waa Hibo alle bixiyo ee cidwalbaaa ma heli karto Markaad ehelkaa Gacantaa midig aad goysay markaad utun iyo alkuumo abuurtay ragii kalena ay arkeen inaan caqli kaasoo socon ayay go'aan kugaareen inaan Bahdood makastu isku baabi'in ayagoo waliba maraya Marxaladay ugu Xoogbadnaayeen taasina waa marag madoonto oo ninkii Waddanka joogaayi waa ogyahay taasina waa garaad iyo kasmo lays dheeryahay hadaadse nagu ceebaysay kugula yaaabi maayo oo Weel walba wixii kujiruu dhididaa oo Garaadkaa.

Waxaan kaloo Saaxiib ku xusuusinayaa Inaan kaaga haray oo kaaga tanaasulay waxaan isku haynay oo marakaan ay moogaygii ahayd kaddib markaad garanwayday Abaartaadii waxaa kaaga sii daran markaynu Heshiis kala saxiixanay muslin iyo gaalaba marag kayihiin inaad kabaxday balantii oo aad soo amaamuday wasaarado been ah oo aadan ixtiraamin Sharci iyo Heshiis toona anna aan iri war dhurwaa marabi manoqdo waana kooxdii iyo garaadkeede aynu qaadano si nabaddu uwaarto.

Ileen waa yaabe waxay ugu darnayd markii ina adeerkaa aad heshiiseen aad suuqa Boosaaso kutoogatay oo aadan soo qaaban kii dilay oo haddana aan iri waa gacalkaa oo ilaah saa ugalay ee Dulqaad muuji laakiin adiga kuugu muuqata inaan kaa baqay oo aan kaaa isu dhiibay runtii waan kaa isu dhiibay laakiin baqdin ma aha oo anoo intaa ka itaal yarba waan kaaa diiday laakiin waa ianaynu kala badbaadno magaceen uusan bi'in muuqaalkeenana aan lawaayin laakiin Maaankii aan qaangaar ahayni magaran karo.

Karagoo laba saar waxayba gun iyo caar bixisay markii aad haddana isku dhajisay Taliyihii Booliska iyo Gudoomiyaha Gobolka oo ku jirtay heshiiskii la saxiixay 17/05/2003 oo haddana aan iri wacade waa kuwii oo aan haddana iri nabad baankadooranay ina adeer miyaadan inaba garaadkaaga kashaqaysiinayn miyaadan dhug lahayn miyaadan marna xisaabtamayn mise waxaa kumadax maray taageerada Ninka Aabaha ka ah dhibka iyo magac xumada aynu maanta joogno.

Ugu danbayn ileen Ari Tanag kama ilbexee miyaadan walqashii Nabadda ka dhigin Shalay markii aan kuu tanaasulay oo aan waxwalba kaaga haray in aad Laba Gabdhood iyo Nin aad kudisho suuqa magaalad qardhood Afarna aadan kudhaawicin kulase yaabi maayo oo kooxdaani waa koox saan soo sheegay lasoo xulay oo qaab iyo qab gaara lagu xulay oo aan marna aqoon wanaaga iyo toobyaha nolosha kulase yaabi maayo oo Maan rag waa Mudacyo Afkood.

Waxaan kusoo koobayaa Dadka Reer Puntland Magac iyo Taariikh ayay ku lahaayeen Bulsha waynta Somaliya Raggii magacaaa dhaliyay allaha una xariisto waxay kugaareen garaad iyo karti iyo dawlad aqoon waxaase Dhaxlay kuwaad usacab tumayso oo inoo qaybiyay Jifooyinka inagu ooday Puntland kaliya ian duutiyay Kismaayo iyo Jubooyinka inaga dhaariyay Hogaanka Guud ee Soomaaliya haddaba saaxiib Bal xoogaa Feker arinta rogrog caadifadda kasaar aniga iya adigana akhristayaashaa inoo dhex ah labada kooxoodna umaddaa u dhex ah.

Gobanimadu waa inaad Garato Diintaada
Galad eebe weeyee nabdu Gacalle ee qaado
Garaadkii wanaagsani Gartuu kugu hagaajaaye
Gaban haygu noqonine Gafkaa dib uga soo laabo.

Gacal Toodhe.
daadihiye@hotmail.com