Qabiilku waa qaab nololeed ixtiraam mudan, qarniga cusubna la qabsankara ee dagaalka somaliya ka socda ayaa mid qabiil ka qoto dheer.

Bulshooyinka Adduunku waa horay garteen in ay haboontahay in la helo Qaab Qofka lagu baadi goobo, ha ahaado Qofkaas la baadigoobayo danbiile ama Qof sidiisa loo raadinaye.
Waxayn Bulshooyinka Adduunku iyagoo ka amba qaadaya Qaabkooda nololeed oo kala ahaa Beeralay oo ahaayeen Dad nagi iyo Xoolo raacato oo ahaayeen Dad reer Guuraa ah, kala yeesheen labo Qaab oo ku kala salaysan baahidooda baadi goobeed.

Bulshooyinka Beeralaydu waxay ahaayeen Dad nagi oo aan guurguurin sidaa darteed Qaabka tooyasho kan ugu fiicay ee ma Guuraanka ah ee ay isku tooyan kareen wuxuu ahaa Meesha ay dagan yihiin oo ay waligood ku nagaanayaan.

waxayna Arintu ka bilaabatay Beer maadaama aanay Beerta Beeralaydu ka guurayn, ayaa Qofkii lagu suntay oo cinwaan looga dhigay.Beertii.
Beero kale ayaa Beertii laga ag fashay waxaana sidaas ku batay Beeralaydii oo noqdeen Tuulo, taas oo keentay in Tuuladii Jidad yeelato, Jidadkaasna magacyo loo bixiyey.
Guri kasta oo Jidadkaas Jid kamid ah ku yaal lambar Gurigaa lagu garto la siiyey..
Tuuladii waxay socoto waxay noqotay Magaalo, markaas ayaa loo qaybiyey Xaafado iyo Laamo iwm, sidaas ayaa waxaa ku samaysmay haybta hadda wadamada casriga ee aduunka laga isticmaalo.

Qaabka labaad ee la isku toydo waa Qaabka reer Guuraaga, reer Guuraagu iyaga oo isha ku haya in aanay meel kaliya ku nagaanayn oo aanay meel kaliya daganaanay waxay ogaadeen in Qaabka toyasha ee Beeralaydu u adeegsadaan Baahidooda Baadi goobeed, iyaga baahidooda la fal gali karin maxaa yeelay iyagu meel kuma wada nagaadaan, sidaa darteed waxay raadsheen reer Guuraagu Qaab guurguur(mobil) ah oo ay isku raadshaan.

Isla markiina waxay reer Guuraagu isha ku dhufteen in waxa kaliya ee Qofka markasta la guurguuraya ee aan marnaba qofka ka harayn tahay haybtiisa, waxaa kale oo ay ogyihiin in Rugta uu markaa Qofka reer guuraaga ah dagan yahay, Xili daaqsin ah ma ahane aanay muhiim kale u lahayn, waxayna raadiyeen Qaab ay Qofka meel kasta oo uu joogo ay ku helikaraan, sidaas ayay ku heleen Qaabka Abtirsiinyaha oo la dhihikaro waa Cinwaan la iska dhaxlo oo guurguura(mobil) ah waxay qo´aansadeen in uu Abtirsiinyuhu noqdo waxa Qofka lagu toydo, sidaa ayuu Geedka Abtirsiimaha ee Qolo hebel, ka sii ah Laf hebel kasii ah reer bebel ina hebel hebel ku samaysmay oo ah Qaabka ay Somalidu isticmaal.

Waxaa kale oo jira Qaab sadexaad, kaas oo isku dhaf labadaa Qaab ee aan kor ku xusnay ah sida Carabaha laga isticmaalo, waa mare waxaa Dadka lagu suntaa Rugta ay dagan yihiin waa mar kale waxaa la isticmaalan Abtirsiinyaha tusaale ina hebel bin hebel ibni Xadramot ama bini Boosaasawi ah

Sidee u ekaan karaa tooyashada mustaqbalku?

Aduunka aynu Maanta ku noolahay wuxuu sii noqonaya reer Guuraa maxaa yeelay Dadka badanaa Maanta hal meel kuma nagaadaan oo si dhaqsa ah ayey u guurguuraan, waxaana la dhihikaraa Maanta Dadku wuxuu u sii badanayaa Garab rarato(mobil), waxana jira Dad marba Magaalo ka shaqeeyey oo Waqti yar hal Magaalo ku nagaadaan ama qaar Qaaradaha kale duwan u kala gooshan oo marba mid ka shaqeeyaan, taas oo adkaaysay in uu Qaabkii Dadka nagi ana Dadka reer Magaalaha ah ee aan waqtiga la jooga ku dhaqano sii noolaado.
waxayna Culimada qaar qabaan in Dadka lamber lagu toydo la siiyo sida Taleefonada, laakin waxaa ka horyimid dhibaato maxaa yeelay lambarka xafidkiisaa agad..
Markii marka la fiiriyo sida sahlan ee loo xafidikaro ama Qofku u qabankaro Geedka abtirsiinyaha ee ay reer Guuraagu isticmaaln iyo sida computerda casriga uu ula jaanqaadi karo geedka abtirsiinyaha uguna haboon yihiin, waxa suurto gal ah haddii la hirgalinkaro in qaabka abtirsiinyuhu noqdo qaabka mustaqbalka la isku toydo.ama mid isaga laga dheegay oo u dhigma.

Faa´iidooyinka ka dhalankaro qabyaalad

faa´iidada Qabyaladu kuma koobna sahlida tooyasha oo kaliya ee waxay noqotay qaab la isku taageero iyo caymis looga gudbo qaxarka iyo dhibka ka dhashay oomanaha iyo daaq la´aanta iyo waliba waxay noqotay qaab ninkii xoolo yareeya loogu xoolo gooyo iyo qaab difaac oo cadowga la isaga difaaco.

Dhibaatoyinka ka dhasha qaab noleedyadaasi

Inkasta oy arintu ujeedadaa fiican ee isku garashada ah ku bilaabantay haddana wax kasta oo dadku ku kale gadisan yihiin sida diinta , caadada , luqada , midabka , deegaanka iyo qabiilka waxay kenaan xungurufyo mararka qaarkood xad waali ah gaaraan iyo dagaalo astaamo ciribtirid leh.

Waxay Xungurufaha dadka nagi ka dhex dhacaan badanaa u badan yihiin arimo ku saabsan dhul sheegasho iyo dhul qabsasho, meesha xungurufaha dadka reer guuraga ah ka dhexdhaca Way ka gadisantahay midaa kuna salaysnayn dhul markii laga reebo marar daaqsin ama ceel la isku qabsado oo iyada laftigeedu xili ku xiran yahay waxayna xungurufaha reer guuraaga ka dhex dhaca u badan yihiin arin xoolo la kala dhacay iyo xili ceel ama daaqsin la isku qabsaday iyo waliba arin aargoosi qabiilee ku salaysan.

Muxuu yahay marka waxa somaliya ka socda?

Markii loo fiirsado Xunguruffaha ka dhex dhaca Beeralayda dhexdooda iyo tan ka dhex dhaca reer Guuraga dhexdooda ama reer Guuraara iyo Beeralay waxaa la dareemikaraa in Dagaalka Somaliya ka socda uuna ahayn Dagaal reer Guuraa oo Daaqsin iyo Aargoosi ku dhisan, maxaa yeelay waxa la isku haysto Daaqsin iyo Ceel midna ma ahan, kamana dhalan Dagaalku Xoolo la kala dhacay iyo Aano qabiil oo Aargoosi ka dhashay, mana ahan Dagaal Beeralay oo la isku haysto Dhul Beereed la kala qabsanyo ama la kala boobayo ee waa Dagaal casriyo oo ay wadaan Dad Mutacalimiin ah Ujeedada Dagaalka loo qaadayna Wajiyo badan leedahay.

Hadaba markii sidaas loo fiiriyo waxaa la arki karaa in dagaalka somaliya ka socda aan lagu soo koobi karin dagaal qabiileed iyo dagaaladii reer badiyaha ka dhex dicijiray,
qofkii ku doodana in uu dagaal qabiil oo soocan yahay, waxaa la dhihikara wuu dhayalsanayaa baaxada dagaalka, mana uu fahmin sida uu dagaalku u socdo maxaa yeelay wuxuu iska indha tiriyaa in ay dagaalka wadaan dad aqoon ku filan leh dagaalkuna uuna dagaal reer badiye iyo mid nin qabqable la yiraahdo kaligiis u gaar ah ahayn.

Ma ahan dagaalka dagaal caadifad qabiil ka dhashay ee waa dagaal caadifada qabiilka si qorsheeysan loo kicinayo, caadifada qabiilku waa qalab la adeegsanyey ee ma ahan sababtuu uu dagaalku ka dhashay iyo ujeedada loo qaaday.
dagaalku ma ahana dagaaladii qabaa´ilka aaynu naqaanay, hubkuna ma ahan qorigii hal kaliyaalaha ahaa ee waagii hore lagu dagaalami jiray, dadka dagaalkan wadaan geel ma raacaan oo qaarkood waligood geel maanay arag.waxayna ka soo baxeen jaamicado ujeeda loo qaadayna ma ahan geel iyo beer ee waa xukun boobid, beelo tirtird,dhul balaarsi, baro kicin iyo dad dooni saarid .haddii aan laga gaashaamana darbargoyn xun baa dhici.
Isku soo duub oo waxaa la dhihikaraa Qabiilku waa qaab nololeed ixtiraamkiisa mudan dhinacyo badana looga faa´iidaysankaro ee dagaalka somaliya ka socdaa mid qabiil. ka qodo dheer.

Mahadsanid
Maxamud sh. Xasan dahir

Xasuusin:Qoraaladu waxay ka turjumayaan aragtida Qoraaga mana loo fasiran karo tan Mudugonline.