Qoraalada
Maanta ee akhristayaasha waxaa ka mida:
|
>DAAWADA
KHILAAFKA PUNTLAND WAA DULQAAD:
>Reer
Magaal, Baysaani, Wadaninimo
>Ma
danqaday Daarood
>waraysigii
cabdi Shakuur mire Aadan
|
DAAWADA
KHILAAFKA PUNTLAND WAA DULQAAD: Fadlan
Colaadda Joojiya
Saciid Shidaad,
25/12/02
Wax kastoo la sheego,
4 arrimood bay ka kooban
tahay xaqqiiqada dhibaatada Puntland:
1) Inta uu nool
yahay hogaanka
hadda jira ee
Punt dhulkaasi kuma
naaloon doono nabad
iyo horumar.
Wuxuu ahaanayaa wax asagu isku foogan
oo aan
lahayn xigmad
ama xoog uu ku
raadsado xuquuqdiisa
iyo tan Soomaaliyeed guud ahaan. Banii
aadamku 3 dhacdo
ayuu cid ku bartaa.
Innagase waxaaba
ina hortaal
taariikh 22 sano
ah.
2) Hogaanka kaligi mas’uul kama
ah ee dadka
ayaa la qaybsaday dib u dhaca iyo dibin
daabyada ku
daa’imay carro Punt. Ayagoo looga digayo
ayay bilowgiiba
isu dabciyeen. Soo noqoshadii madaxa hogaankaas ee dhammaadkii 1991, dad xog ogaal ahi
waxay ku
macneeyeen: dhammaadkii midnimada SSDF. Go’aankii Garoowe ee 1998, dad kale ayaa u qaatay bilow
dagaal. Runtii
dadka qaarki ‘puntland’
waxay ku
macneeyeen ‘buntukhland’. Nin ayaa sii
saadaaliyay: Puntland
= Exxon Valdez. Exxon Valdez wuxuu
ahaa markab saliid ah oo kabtan khamraysani
ku hogaamiyay
darbi, ka dibna ku halligay naflihii
halkaas.
3) Shar isugu kaalmayntaasi
waxay gayaysiisay
dadka gobolka inaanay
maanta kaalin
ku lahayn aayahooda,
haysanna
cid dhagaysata
hadalkooda, waxna
ka qaban Karin nasiib darrada haleeshay hoygooda. Qore ayaa dhawaan
Punt xusuusiyay: ‘Wadkeed
u yeeratoy wiiqwiiqi
ma kaa yeertay’. Qore
kalana wuxuu
u sheegay: ‘Wixii ku gaara waad
galabsatay’.
4) Laakiin xaqiiqada kharaar oo ina hortaal waxay tahay: Fal
kasta oo
dagaal oo isku
dayaya inuu
joojiyo guul darradaasi,
wuxuu sii
kordhinayaa guul darrada. Dadka sababay guuldaradu macquulnimo iyo xisaabtan dan kama laha, markaa xigmadi
kuma jirto
la ficiltankooda.
Hal sano ka hor
waxaan raadinnay inaan dadka xusuusinno: natiijada duulaanka la abaabulayaa ma noqon doonto kala bax
kooxeed, ee
waxay noqon doontaa
kala dhimasho
ummadeed.
Kuwa hadda
duulaankaas ka ficil
qaadanaya waxaan xusuusinaynaa:
Waxaan la aqbali
Karin waa la aqbalaa,
haddii laga fursanayo
wax ka sii xun.
Boqorkii Jabaan
1945 wuxuu u sheegay dadkiisa ‘Waxaan aqbalnay waxaan la aqbali Karin oo ah inaan isdhiibno’. Isdhiibidda ayuu ka doorbiday naxariis darrada kuwii u adeegsaday atoomigga. Waan ogsoon nahay in dad badani hogaankan
u garbeeyeen, ama u gacan haadiyeen ama u gole buuxiyeen.
Tani
waa masiibo, laakiin
jawaabta masiibadu
waa samir. Waa fidno, laakiin ka ficiltanka fidnadu waa sii kala
fogaan ee
maaha faa’iido. Waa dagaal sokeeye, oo shisheeye ku
hoos jiro,
kaasna laguma kala
adkaado.
Waxaan ka baqayaa
in qamuunyadiinna maanta
ay noqoto qoomamadiinna berri, in cara idan
la tagtay oo
aad caqligii lumiseen,
inaad ku
dayateen kuwii gardarraystay. Lagaba yaabee idinkoo
aan dagaal
u jeedin in la idan soo weeraro. Waxaanse aaminsanahay inaad aqbashaan waxaan la aqbali karin. Taasoo aan
ahayn hubka
oo aad tuumisaan,
ee ah helitaanka
xikmad badbaado iyo xeelad aan
dagaal hayn.
Taasoo aan ahayn aqoonsiga
gardarroolaha, ee
ah samirka iyo dulqaadka
oo lasii
wado.
Kuwa hogaanka
taageera waxaan xusuusiyay:
Waxaad noo sheegtaan inaad
difaacaysaan wax la yiraahdo
Puntland. Laakiin
waligiin nooma aydaan kala saarin:
Puntland ma dad iyo
dalbaa, mise waa
qof iyo
jago! Hadday
dad iyo dal
tahay, dadkii
waa kala dhintay, dalkiina
waa baaba’ay.
Waxaad noo sheegtaan
in taliyihiinnu yahay
qofka kaliya ee
wax dhisi kara
waxna soo
dhicin kara. Laakiin wali
waxaa la idiin
ka fadhiyaa guri aad
dhistaan iyo
goob aan gudaha
ahayn oo
aad hogaamisaan. Waxaa la idan ku
eedeeyaa: taliyihiinnu
wax ma xukumi karo,
cid kalana uma ogola
inay wax xukunto.
Waxaa la idanku xantaa inaad
taliyahaas u taageertaan oo kaliya: Xukun,
xurquun ama
xigtaysi! Taasi ma idan la tahay wax qof ku seegi
karo aakhiradiisa
iyo ummaddiisa?
Sowma ogidin in cimriga taliyihiinnu xadidan yahay! Sowma aragtaan
lahanka xanuunka
badan oo siyaasaddiinnu
ku lartay
aayaha ummadda! Sowma ogidin in Ilaah iyo taariikhdu
qorayaan tacabkiinna!
Maxaad ubadkiinna ugu marxinaysaan godob iyo inkaar?
Suurta gal ma tahay inaad
taliyihiinna dib ugu
noqotaan oo tiraahdaan,
taliyow dadkii
waa kala tagay
dalkiina ma toosna
ee maxaa tala
ah? Mise idinkuna ma aftaqaanaan
taliyaha?
Saciid Shidaad
Saciid1965@aol.com
Reer Magaal, Baysaani, Wadaninimo
iyo reer Waqooyinimo waa Erayada Daaroodka Qadiyad
la´aanta ka dhigay.
Waxaad moodaa
Sirta sida ay Daaroodku u fakiraan in la jabsaday
oo ay dhacdo in iyaga oo loo dhoolo cadaynayo Dhagax
meel taagan oo aan Qadiya iyo Qabiil midna lahayn
laga dhigo.
U mana baahna
Qofku in uu Sixirka wax ka yaqaan si uu Oday ama
Siyaasi Daarood ah Qadiyada Dadkiisa uga duwo, loona
gaarsiiyo in uu Qabiil kale qabaan u noqdo oo Qadiyad
Qabiil kale daafaco.
Waxaa kaliya
oo ku filan Odayaasha Daarood si Qadiyadooda looga
duwo waa intaad lahjada Xamar ku hadashid oo aad
Cod waynayso inaad tiraa Erayga ah
„Walahi Odaygaan ma aragtay waa Nin wadani ah oo
Qabiilkiisa shaqo kuma leh haddii uu doono ma aragtay
Qabiilkisa Qori Dab ah buu qabad siin“ ama in aad
tiraahdid „Odaygaan ma aragtay waa Lafahii hore
oo Qabiil shaqadiis ma ahan“, sidaas ayuu Odaygii
isaga oo aan Bidix iyo Midig midna fiirin si uu
Shahaadadaa lagu sharfay u shaqaysto Qabiilkiisa
Qori Dab ah u qabadsiin.
Dhaniliyarad Daarood ayaa iyana Dhagartaa ka badbaadin
oo iyagana erayaga reer Magaal, Baysaani iyo Ciyaal
Xaafad la isticmaaliyo Dhagax aan Dhug lahay oo
waxa dhacay ka Dhoohan looga dhigaa.
Waxaana
Erayadaa badanaa loo isticmaalaa Markii aad Qofka
in uu Qadiyadaada taageero tiisana ka tago rabtid,
waxaana la dhahaa intaad Codka la waaweeneeyo oo
lahjada reer Xamarka lagu hadlo „ Ninkaan ma argatay
wallaahi waa Nin akhyaar ah, ama Ninkaan waa Baysaani
oo waa nin reer Magaal ah, Qabiilna shaqadi ma ahan
ama Ninkaani waa nin boqor ah“, sidaas ayuu Ninkii
dhalin yarad ah ee reer Puntland Qadiyadii la doono
Qareen difaaca looga dhigaa.
Isaaq ayaa
iyana si ay Daarood bar u goostaan abuurtay Erayo
ay wax ku jilaabtaan waxayna dhahaan „ Waar Ninkani
waa Nin reer Waqooyi ah ee Faqash ma ahan ama waar
waa Hargaysaawi ama Burcaawi waana Nin Somalland
ah ee Puntland maxaad kala dooni, waaba Nin reer
Sool ah ama Sanaag ah,.ama war waa Dad aanu is Dhaqan
garanayo oo aamu Meel wada dagno“ ujeedada waxaas
oo dhan looga gol leeyahay waa in Qof reer Puntland
ah ama guud ahaan daarood Qadiyadiisa looga dhumiyaan.
Iyada oo ay Daaroodka Badi u kala dhexayn oo isku
Deegaan yihiin isku Dhaqana yihiin waliba u sii
dheertay in ay isku Isir iyo isku Dhiig yihiin ayaa
hadana Qaabka ay Isaaqu ama Hawiyuhu Hadalka u dhahayaan
ayaa isku Qobtalaya Dad aan is qaadan karin oo Isaaq
iyo Daarood kala ah iyo kuwo Daarood iyo Hawiye
kale ah, keenayana in uu Dad badan Qadiyadooda
ka tagaan iyagoo raba in ay qanciyaan Qofkaa sheegtay
iyo si ay u qaataan shahaadooyinka kala ah Baysaani,
reer Magaal , Ciyaal Xaafad, oday, lafihii hore
ama reer waqooyi.iyo wadani iwm.
Xaqiiq waxaa
ah in Erayadaas ay Siyaasada Somaliya Raad wayn
ku leeyihiin, Qofkii u dhabagalaana uu dareemi karo
awooda sixir ee ay Erayadaasi xambaarsan yihiin
iyo in Erayadaas Aabe u yihiin in Daarood Aduunka
ku kala abaado oo ay iloobaan in Walaalnimo Dhiiga
ah oo ka xoog badan Baysaanimo iyo reer Waqooyinimo
ka dhaxayso.
mahadsanidin
mjagne@hormail.com
Ma danqaday
Daarood Daacadnimo hadalkii Suudi Yalaxow?
Marka hore waa kuma Suudi Yalaxow?
Mudane Suudi Yalaxow waa nin ku caanbaxay
inuu runta sheego iyo waxa uu qabo ee Uurka ugu
jira waana siyaasi ku soo caanbaxay dagaalada sokeeye
ee Soomaaliya waraysigiisii ugu dambeeyeyna wuxuu
ahaa jawaabtii goaankii ka soo baxay shirkii
hoggaamiyaasha Hawiye ee Eldoret .
Waxaa muddo dheer dad badan oo beelaha Hawiye ka
mid ahi rumaysnaayeen welina rumaysan yihiin sida
uu Mudane Suudi Yalaxow u hadlay. Dariiqyada, Goobaha
Qaadka lagu cuno iyo Biibitooyinka Muqdishu ayaa
laysku weydiiyaa suaasha ah haddii Daarood
iyo Digil & Mirifle laga saaray magaalo madaxdii
Muqdisho maxaynu ula gorgortamaynaa maynu niraahno
Dowlad baan nahay idinkuna raacayad baad tihiin
ee is-dhiiba oo hubka dhiga.
Qolyo kale oo kuwaas ka fikrad duwan ayaa qaba
inaysan xaaladdu sidaas sahal u ahayn ee loo baahan
yahay in wax la kala dabiro oo siyaasad la isticmaalo
lana helo danaystayaal Daarood iyo Digil & Mirifle
si denbiilaha Hawiyena nabad u helo oo aan loogu
sheegan wixii uu dhacay dhul iyo maal kuwaas oo
Suudi Yalaxow ugu yeeray Mujaahidiin kuwii carruurta
iyo haweenkii deriska la ahaa gumaaday.
Dhanka kale in badan oo Beelaha Daarood iyo Digil
& Mirifle ka mid ah ayaa og fekerka noocaas
ah ee ay qabaan kuwa hogaamiya beelaha Hawiye, waxayse
markasta raadinaayeen sidii qaran Soomaaliyeed loo
heli lahaa taasoo ka muhiimsan ku habar wacashada
qabiil iyo colaad qabiil ee la sii huriyo sida maanta
laga aaminsan yahay Muqdisho ee Muuse inoo sheegay.
Haddaba Suaasha is weydiinta leh ayaa waxay
tahay, Daaroodkii, Digil & miriflihii iyo Soomaalida
kale ee Guryohoodii laga soo saaray , hantidoodii
la dhacay, hablohoodiina la kufsaday ee qaranimada
raadinaayey maxaa la gudboon ?
Haddii Muuse uu sheegay hogaanka Soomaaliyeed in
ay leeyihiin wuxuu ugu yeeray mujaahidin, waxaa
lagama maarmaan noqonaysa in cid walbaa degaankeeda
ku ekaato kana tashato danteeda iyo horumarkeeda
inta laga helaayo dad fahansan waxa qaran yahay
iyo cidda ay tahay inay hogaamiso. Midda kale kuwa
uu Muuse sheegay ee isku dhererinaaya Hoggaamiyayaasha
Hawiye ee awooda badan, sida uu Suudi yiri, ha ogaadeen
meesha ay fariisanayaan iyo cidda ay matalaan.
Waxaan sugeynaa inta laga soo durkaayo nolosha
duur-joogta lana baranaayo in
caqliga wanaagsani taliyo.
Faarax Jaamac
Farahjama77@hotmail.com
waraysigii
cabdi Shakuur mire Aadan
Salaama Calaykum
Waxaan dhegeystey wareysigii cabdiskur Mire Adan
siiyey Horn afrik iyo kii Ruunkinet.com
Wuxuu cambareyn ugu soo jeediyey Madaxweyne ku xigeenka
Puntland isagoo ku tilmaamay qabiileyste,ku tarki
falay qaybinta ergada waayo Cabdishakuur ayuu ku
dari waayey
hore ayaan u akhriyey warbiximoo uu lahaa Cxabdi
shakuur markuu halganka ugu jirey bal in dawladda
Cabdillaahi Yusuf hoggaamiyo ee Puntland in waxa
laga siiyo.
Kas xumada Cabdi shakuur waxay geyeysiisiey in uu
Cambaarayn u jeediyo Maxamed Cabdi Xaashi kuna tilmaamo
qabiileyste.
Dhab ahaan Maxmed Cabdi Xaashi kuma tarki falin
qaybinta ergada mana suura geli karto, oo nin kastoo
waxa garad ahi wuu garan karaa in aanu kelidii la
tashi la'aaan wax iska qaybin karin
dhammaan ergada Puntland ee ruug caddaayada u badan
waa lagala taahsaday,Madaxweynaha Puntland wuu ogyahay
waana ka raalli qaybkaan.
Cabdishskuur oo ahaa wiil yar oo aad u fudud hadalkana
aan ka fiirsan markii hore khalad loogu soo daray
ergada ayaan loo yeerin.markaas taas macneheedu
maxay noqon.
Cabdi shakuur waxaa loo sheegey in rag uu ka mid
yahay aan boos loo hayn ayna habboon tahay in ay
ku noqdaan Puntland.
haddiiba inna wax maskax ah madaxiisa weyn ay ku
jirto hadaladacaynkaan ah madasha lama yimaadeen.
wakhtigaan adag ee nin walba arrintiisa siraysanayo.
Cabdi shakuur haddii aad garatay in Maxamed Cabdi
Xaashi uu Bocame tago, maxay kula tahay haddii adiguna
aadan Boosaaso aadine aad Qandala iyo buurahii aad
ka timid hore ugu gudubtid.
Nabadgelyo
Mohamed Salah
dallaas1@iprimus.com.au